Maatschappelijk verantwoord ondernemen is niet afhankelijk van wetten of regeltjes'

Het weggeven van alle aandelen van Patagonia-oprichter Yvon Chouinard, om zo het dividend van het bedrijf te investeren in duurzame projecten, trok donderdag de nodige en terechte aandacht. Een mooi voorbeeld om een bedrijf door middel van een juridische structuur in dienst te zetten voor de maatschappij en te vechten tegen de klimaatcrisis.

Het vergroten van maatschappelijke impact door middel van ondernemerschap krijgt ook in Nederland de nodige belangstelling. Ambitieuze bedrijven in de Benelux hebben sinds 2015 de mogelijkheid om een B Corp-certificaat te behalen, en binnenkort zal een aantal ingrijpende Europese duurzaamheidsrichtlijnen zijn intrede maken in onze nationale wetgeving. Allemaal belangrijke initiatieven, maar waar blijft onze eigen wetgever?

Het ontbreekt in Nederland nog aan een rechtsvorm die maatschappelijk gedreven ondernemers daadwerkelijk ondersteunt en wellicht zelfs een stapje vooruit helpt ten opzichte van vervuilende bedrijven. Hiermee lopen we achter op landen zoals Italië, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk, met ieder een aparte rechtsvorm voor ondernemende weldoeners.

Nieuwe juridische rechtsvorm

Is het dan niet mogelijk? Zeker wel. In 2018 heeft de ChristenUnie al een initiatiefnota ingediend, waarin wordt voorgesteld om een nieuwe juridische rechtsvorm te introduceren voor maatschappelijk gedreven ondernemingen: de BV-maatschappelijk (BVm). Voor de juridische fijnproever: dit moet een lex specialis van de BV worden in plaats van een nieuwe rechtspersoon of een modaliteit daarvan. Vele Kamervragen en een consultatie verder, lijkt de BVm te zijn kaalgeplukt tot slechts een jasje voor betere herkenning en erkenning van maatschappelijke ondernemingen. Zonder fiscale voordelen lijkt ons dit een dunne basis voor invoering.

Daarnaast is het een gemiste kans dat de coöperatie en de NV geen maatschappelijke variant zullen krijgen (dus geen Coöpm en NVm). Het daarvoor aangevoerde argument, dat deze rechtsvormen al een ander doel dienen (de stoffelijke/economische belangen van leden/aandeelhouders), miskent dat dit bij de BV niet anders is. Het onthouden van een ‘m’ aan een coöperatie of NV met een maatschappelijk doel, doet die onderneming tekort. Want dat ook (en vooral) miljardenbedrijven impact kunnen maken, blijkt uit het voorbeeld van Patagonia.

Maar waarom zou je als ondernemer wachten op de invoering van de BVm? Vier jaar na de initiatiefnota is het wetsvoorstel deze zomer weer uitgesteld, naar begin 2023. Belangrijker is dat al hetgeen met de BVm wordt beoogd, nu al juridisch kan (en beter).

De vorm waar Patagonia voor heeft gekozen komt overeen met het steward-ownership-model. Een structuur waarbij de onderneming zichzelf in eigendom heeft, en de strategie niet gedreven wordt door aandeelhouders. Steward-ownership trekt zeggenschap en economisch belang uit elkaar, bijvoorbeeld door een separate stichting op te richten met bijzondere zeggenschap. Alles om de missie van het bedrijf te beschermen.

Door middel van een passende juridische structuur een onderneming echt in te zetten voor de maatschappij is allang mogelijk, en bovendien niet voorbehouden aan stichtingen of BV’s. Waar een wil is een weg. Daar is geen nieuwe wet voor nodig.

Zoals verschenen in de Volkskrant.